Երևանի <<Մխիթար Սեբաստացի>> կրթահամալիրի քոլեջ
Դիպլոմային աշխատանք
Մասնագիտությունը՝ Զբոսաշրջային ծառայությունների կազմակերպում
Թեմա՝ Թանգարանային տուրիզմը Հայաստանում
Ուսանող՝ Անի Աթաբեկյան
Ղեկավար՝ Տիգրան Զոհրաբյան
Դիպլոմային աշխատանք՝ վորդ տարբերակ
Prezentacia
Դիպլոմային աշխատանքhttps://docs.google.com/document/d/1sfq346NPKiwltobGSsLaN_pDIAIT3lK8buqibOaGPHM/edit?usp=sharing
Uehwjwllekejwkw
prezn
ԴԻՊԼՈՄԱՅԻՆ ՆԱԽԱԳԻԾ
ԵՐԵՎԱՆԻ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի Քոլեջ
Մասնագիտություն՝ Զբոսաշրջային ծառայություններ կազմակերպում՝ օտար լեզվի խորացած իմացությամբ
Թեմա՝ «Թանգարային տուրիզմը Հայաստանում»
Ուսանողուհի՝ Աթաբեկյան Անի
Ղեկավար՝ Տիգրան Զոհրաբյան
ԵՐԵՎԱՆ 2023
Բովանդակություն
Ներածություն………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ներածություն
Թանգարանը մշակույթային, կրթական և հետազոտական հաստատություն է, որը նախատեսված է ուսումնասիրելու, պահպանելու և օգտագործելու բնական հուշարձանները, նյութական և հոգևոր մշակույթը, քաղաքացիներին ծանոթացնելու ազգային և համաշխարհային պատմամշակույթային ժառանգությունները: Թանգարաններին հնարավորություն է ընձեռվում ներգրավել զբոսաշրջության շուկան և ավելացնել իրենց լսարաններն ու եկամուտները, միևնույն ժամանակ ամրապնդելով իրենց դերը որպես հասարակությունների պատմության, մշակույթի և ժամանակակից կյանքի եզակի պատմողներ: Հայաստանում թանգարանային տուրիզմը զարգանալու մեծ հեռանկարներ ունի՝ իհարկե դա հնարավոր է իրականացնել միայն խելամիտ գործողությունների շնորհիվ: Դիպլոմային աշխատանքը բաղկացած է 2 գլխից, գործնական աշխատանքից և եզրակացությունից: Առաջին գլխում ներկայացված է թանգարանային տուրիզմը աշխարհում՝ թե ինչ է թանգարանը և որտեղից է սկզբնավորվել դրա պատմությունը: Խոսվում է, թե աշխարհում ինչ հայտնի թանգարաններ կան և որքանով դրանք ազդեցություն ունեն թանգարանային տուրիզմի վրա: Երկրորդ գլխում ներկայացված է թանգարանային տուրիզմը աշխարհում: Առանձնացված է Հայաստանում գտնող հայտնի թանգարանները, թե դրանցից յուրաքանչյուրը սկզբնավորման ինչ պատմություն ունի, որ թվականին է կառուցվել: Գործնական աշխատանքի շրջանակներում մեր խումբը այցելել է Հայաստանի Ազգային պատկերասրահ, ծանոթացել հնադարյան և նորագույն հայկական մշակույթի արժեքներին: Աշխատանքը կազմված է նաև եզրակացությունից, որտեղ ներկայացված նյութը փաստում է այն մասին, որ թանգարանային զբոսաշրջությունը Հայաստանում օգտագործվում է ոչ ճիշտ և շահավետ կերպով, առաջարկվում է տարբերակներ թանգարանների օգնությամբ զարգացնել թանգարանային տուրիզմը Հայաստանում:
Գլուխ 1
Թանգարանը և թանգարանային տուրիզմը աշխարհում
Թանգարանը հաստատություն է,որը պահում է պատմության և մշակույթի հուշարձաններ: Թանգարանային բիզնեսն ունի երկար, հետաքրքիր պատմություն, որը սկիզբ է առել հնությունից: Պլատոնի հայրենակիցների լեզվից թարգմանված այս բառը նշանակում է մուսայի տաճար:Առաջին թանգարանը հիմնադրվել է մ.թ.ա 290 թվականին: Դա շատ փոքր շենք էր, որը ներառում էր բուսաբանական այգի, գրադարան, աստղադիտարան և ընթերցասրահ: Հետագայում այստեղ հայտնվեցին լցոնված կենդանիներ, քանդակներ, աստղագիտական գործիքներ: Հին Հունաստանի թանգարանները, ամենայն հավանականությամբ, մուսաների տաճարներ էին դիցաբանական արարածներ, արվեստի և գիտության հովանավորներ:
1753 թվականին Լոնդոնում բացված Բրիտանական թանգարանը նոր տեսակով առաջինն էր: Այն այցելելու համար անհրաժեշտ էր նախնական գրավոր գրանցում: Ֆրանսիական հեղափողության ընթացքում Լուվրը դարձավ ամենամեծ հանրային թանգարանը: Տասնութերորդ դարից սկսած պատմություն ունեցող այլ հայտնի հաստատություններ կառուցվեցին:
․Մեդիսի արվեստի հավաքածու։
․Վիեննայի արքայական հավաքածու։
․Վատիկանի արվեստի հավաաքածու։
․Դրեզդենի արքայական հավաքածու։
․Էրմիտաժ Սանկտ Պետերբուրգում։
Ցանկացած նույնիսկ փոքր թանգարան, ճիշտ աշխատանքի դեպքում կարող է մշակույթային տուրիզմի օբյեկտ հանդիսանալ։ Թանգարանային տուրիզմը հենվում է երկու գիտակարգերի՝ մենեջմենթի և մարքեթինգի հետազոտությունների վրա։ Տնտեսական գործոնը, իհարկե, շատ կարևոր է թանգարանային տուրիզմում, սակայն թանգարանային լավ իմիջի պահպանումը ավելի կարևոր է, քան ցանկացած ակնթարթային եկամուտ։ Թանգարանները տարբերվում են բիզնես-ընկերություններից նրանով, որ իրենց առաջնային նպատակը ոչ թե եկամուտ ստանալն է, այլ արվեստի, գիտության և պատմության նմուշներ հավաքելը, պահպանելը և ներկայացնելը։ Թանգարանում տիրող մթնոլորտը՝ նրա կողմից առաջարկվող տուրիստական ապրանքի մասն է կազմում այնպես, ինչպես թանգարանային միջավայրի դիզայնը և որակը։ Թանգարանը կարող է զբոսաշրջիկին առաջարկել նյութական և ոչ նյութական բազմաթիվ <<ապրանքներ>> ցուղահանդեսներ, էքսկուրսիաներ, դասախոսություններ, հուշանվերներ, գրքեր, կատալոգներ, բուկլետներ, ֆիլմեր և այլն, որոնց ստեղծմանը նախորդում է հետազոտական աշխատանքը։
Այսպիսով, նախևառաջ անհրաժեշտ է տուրիստական շուկայի և թանգարանային ապրանքը սպառողի մասին տեղեկատվություն ստանալ և վերլուծել այն։ Խորհրդային կարգերի փլուզումից հետո, ինչպես տնտեսության ոլորտներում, այնպես էլ մշակույթի ասպարեզում ծառացավ ֆինանսական միջոցների անբավարարության խնդիրը։ Թանգարանները ևս հայտնվեցին դժվար կացության առջև, քանզի ֆոնդային հավաքածուների և ցուցադրության պահպանությունն ու խնամքը, ինչպես և նոր արժեքներ ձեռք բերելը, որ այս օջախների գործունեության առաջնային առաքելություններն են՝ դժվար էր իրականացնել նվաազագույն ֆինանսավորման պայմաններում։ Թանգարանային լիարժեք գործունեության մյուս ոլորտները հավաքածուների հետազոտումն ու հանրայնացումը, ցուցադրությունների կազմակերպումը և այցելուների համար նախատեսվող միջոցառումները ևս ուղղակիորեն բախվում էին ֆինանսական խնդիրներին։ Ժամանակի թելադրանքով թանգարանների կյանքում աստիճանաբար ներմուծվեց և 20րդ դարավերջին իբրև ձևավորված ամբողջություն, վավերացվեց թանգարանային գործունեության մի նոր ոլորտ՝ թանգարանային կառավարում, որի հիմնական բաղկացուցիչներն են շուկայավարությունը, հասարակայնության հետ կապերը և գովազդը։
Թանգարանների և զբոսաշրջության համագործակցությունը հիմնված է պատմամշակույթային և բնական տարածքների համակարգի ձևավորման վրա։ Այդ տարածքների զարգացումն ապահովում է թանգարաններում պատմամշակույթային ժառանգության կուտակմամբ, որը գործում է որպես առանձին շրջանների սոցիալ-մշակույթային և զբոսաշրջային զարգացման գործոն։ Թանգարանային զբոսաշրջության կազմակերպիչների առջև ծառացած են մի շարք կոնկրետ խնդիրներ ՝որոշել թանգարանի զբոսաշրջային մասնագիտացումը և մշտական զբոսաշրջային հոսքի ձևավորում դեպի թանգարաններ, կազմել տուրիստական ծրագիր և երթուղի, ստեղծել գովազդային ապրանքների փաթեթ և գտնել նոր աղբյուրներ, ֆինանսավորում։ Թանգարանային զբոսաշրջությունը թանգարանների հատուկ գործունեություն է մշակույթային տուրիզմի ոլորտում թանգարանային բնույթի տարբեր զբոսաշրջային ապրանքների արտադրության և վաճառքի համար ցուցահանդեսների ստեղծում, ներքին և արտաքին էքսկուրսիաների կազմակերպում, թանգարանային խանութների առկայություն։ Զբոսաշրջության այս ուղղությունը ի հայտ է եկել համեմատաբար վերջերս, երբ թանգարանները հայտնվեցին վերջնական ինքնորոշման, զարգացման նոր ուղիների որոնումների և միջոցների հայթայթման նոր արտաբյուջետային աղբյուրների մեջ։ Զբոսաշրջիկների շրջանում թանգարաններ այցելելու նկատմամբ հետաքրքրության վերածննդի արդիականությունը կայանում է նրանց արտաքին տեսքի և ներքին տարածության մեջ , որը գրավում է այցելուին։
Ի՞նչն է այսօր գրավում զբոսաշրջիկներին թանգարանում
Այսօր թանգարանը շուկայական մրցակցության պայմաններում է, իսկ թանգարանային արտադրանքը սպասարկման տնտեսության մեջ։ Մշակվում է թանգարանի էությունն ու հանրային նպատակը հասկանալու նոր մոտեցում։ Առաջնագծում ոչ թե թանգարանային օբյեկտն է իր հատկություններով ու գործառույթներով, այլ թանգարանի շրջանակում ներգրավված անձը։ Նման թանգարանի օրինակ է Նիդեռլանդների ամենամեծ թանգարանը NEMO-ն, որը նախագծել է Ռենցո Պիանոն։
Թանգարանում կան բազմաթիվ ցուցանմուշներ պատրաստված իմպրովիզացված նյութերից։ Նրանց օգնությամբ սրամիտ և հեգնական է բացատրել, թե ինչպես է ամեն ինչ աշխատում այս աշխարհում և ինչու է <<դա>> աշխատում։ Ցուցանմուշները կենդանանում են միայն այն ժամանակ, երբ դրանք շոշափվում են, ոլորվում, շուռ են գալիս, այսինքն երբ նրանց հետ խաղում են։ Թանգարանի բոլոր ծրագրային փաստաթղթերում խիստ կանոն է գրված․<<Ձեռքերով պետք է շոշափել>>։ Դա իրականում թանգարան չէ։ Սա կրթական կենտրոն է, որտեղ երեխաները կարող են փորձարկել իրենց և տեսնել ոչ միայն արդյունքր, այլև բուն գործընթացը։ Այցելուն դառնում է գործընթացի մասնակից կամ առաջնորդ։ Այն չի հիանում քաղաքակրթության ինչ-որ արտադրանքով, որը պատրաստ է և կատարյալ բոլոր առումներով, ինչպես շատ այլ թանգարաններում, այլ մոդելավորում է բնական երևույթներն ու տեխնոլոգիական գործընթացները։ Մեծահասակները՝ ծնողները, տատիկներն ու պապիկները, ուսուցիչները խաղում են թանգարանի առաջարկած պարզ խաղերը նույն կրքով և ոգևորությամբ, ինչ երեխաները։ Ինտերակտիվ ցուցադրությունների ստեղծումը նպաստում է թանգարանային տեղեկատվության ընկալման պասիվ-մտածող ձևերի հաղթահարմանը և այնպիսի ուղղության առաջացմանը, ինչպիսին է մանկական թանգարանը, որտեղ երեխաները սովորում են իրենց շրջապատող աշխարհը հեքիաթի հերոսների հետ շփման միջոցով օգտագործելով խաղի ձևերը։ Այս տեսակի թանգարանների օրինակներ են Տամպերեի Մօօմին-Թրոլլ թանգարանը Շվեդիայում։ Այս տեսակի թանգարանները մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում ծնողների և երեխաների համար, գրավում են զբոասաշրջիկների տարբեր երկրներից։ Վերջին 10-15 տարիներին ամբողջ աշխարհում իսկական <<բում>> է նկատվում թանգարանաշինության ոլորտում։ Այսօր է, որ շատ քաղաքներում դիտարկվում են գոյություն ունեցող թանգարանների արմատական ընդլայնման և վերակառուցման նախագծեր, ստեղծվում են նոր թանգարաններ, որոնք պահպանում և ներկայացնում են արվեստը հնագույնից մինչև գերժամանակակից, զբոսաշրջիկներին գրավելու համար։ Մեծ գումարներ են ներդրվում թանգարանների զարգացման, այդ թվում թանգարանաշինության համար։ Պահպանողական թվացող և հանգիստ այս հաստատությունը ցնցող արագությամբ, ինչպես ժամանակակից գլոբալիզացիայի գործընթացներին մինչ այդ ընդունելով աներևակայելի թվով այցելուներ։ Վերջին տարիներին կառուցված բազմաթիվ արվեստի թանգարանների թվում առաջինը ուշադրություն են գրավում այն շենքերը, որոնք հավակնում են լինել մշակույթային տարածքում հոգևոր կենտրոն։ Որպես կանոն, գեղարվեստական արժեքներ պարունակող այս շենքերը գրավիչ, երպեմն ագրեսիվ բնույթ են կրում, փայլում են բացառիկ խիզախությամբ և ինքնատիպությամբ։ Նրանք հավակնում են և քաղաքաշինական դոմինանտի կարգավիճակին, և տարածքի խորհրդանշական գծանշմանը, որը ժամանակակից մշակույթի կենտոնն է, այն վայրը, որտեղ ծնվում է նոր արվեստը։ Այդպիսի օրինակներից է Միլուոքիի արվեստի թանգարանը, որը նախագծել է Սանտյագո Կալատրավան 2001 թվականին։ Ձյունաճերմակ շենքի գլխավոր շեշտադրումը <<Արևոտ զեփյուռն>> է մի տեսակ <<թևեր>>, որոնք բացվում են արևոտ եղանակին և ծալվում ամպամած, կամ պարզապես գիշերը։ Այսօր արվեստի լայնածավալ նախագծերը կարող են վերակենդանացնել կորցրած հետաքրքրությունը այն ուղղությունների նկատմամբ, որոնք անկում են ապրում, կամ կարող են լինել այն գործիքը, որը կարող է օգնել տնտեսությունը նոր մակարդակի հասցնել այն քաղաքներում, որոնք տնտեսական ճգնաժամ են ապրում։ Օրինակ Պոմպիդուի կենտրոնի մասնաճյուղը Մեցում, որը բացվել է 2010 թվականին։ Նոր կենտոնի շենքը նախագծել են ճապոնացի ճարտարապետ Շիգերու Բանը և ֆրանսիացի ճարտարապետ Ժան դե Գաստինը։ Թանգարանի արռաքին տեսքը համեմատվում է հսկա սնկի, կրկեսային վրանի կամ կախարդական լապտերի հետ, որը գիշերները լուսավորում է քաղաքը։ Թանգարանի նման արտասովոր շենքը իսկական հրճվանք է առաջացրել քաղաքի բնակիչների շրջանում և գրավել զբոսաշրջիկների մեծ ուշադրությունը։ Արվեստի այս նախագծի իրականացումը քաղաքի զարգացման նոր փուլ է դարձել։ Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ թանգարանաշինության ժամանակակից ճարտարապետական լուծումները գրավում են զբոսաշրջիկների աշխարհի տարբեր ծայրերից, անսովոր ճարտարապետական ձևերը առաջացնում են սպառողների հետաքրքրությունը և դրդում իրականում տեսնել և այցելել թանգարան։ Այսօր թանգարան այցելելու համար զբոսաշրջիկներին դրդում է մեկ այլ նորարարական գյուտ սա է Երևակայական թանգարանի հայեցակարգի օգտագործումը։ Երևակայական թանգարանը թափանցելի է դարձնում հին սահմանները, որոնք պայմանավորում էին արվեստի գոյությունը մշակույթային տարածքում արմատապես փոխակերպելով տեսողական գործոնի դերն ու նշանակությունը մշակույթի մեջ։ Այստեղ հայեցակարգային գաղափարը կապված է այն բանի հետ, որ ժամանակակից թանգարանը բոլորի համար բաց հաստատություն է հրաժարվելով նախկին էլիտարությունից։ Գերժամանակակից տեխնոլոգիական հնարավորությունները, որոնք թույլ են տալիս ստեղծել հսկայական ապակեպատ ինքնաթիռներ, ծառայում են որպես թանգարանի դեմոկրատական գաղափարի հռչակագիր, ստեղծում են արվեստի աշխարհի և առօրյա կյանքի միջև կապի պատրանք։ Շենքերը, որոնց պատերը կարծես լուծարվում են, դադարում ծառայել որպես տարածքների միջև սահման, կառուցվում են ինչպես դասական, այնպես էլ ժամանակակից արվեստը ներկայացնող թանգարանների համար։ Նման թանգարանի ամենավառ օրինակը Բիլբաոյի Գուգենհայմի թանգարանի մասնաճյուղն է, որը բացվել է 1997 թվականին ճարտարապետ Ֆրենկ Գերիի կողմից։ Այս շենքի կառուցումը իսկական տեխնոլոգիական առաջընթաց էր և աշխարհին ցույց տվեց համակարգչային նախագծման ներուժը։ Համակարգչային ծրագրի օգնությամբ Գերին ստեղծեց ապագա թանգարանի եռաչափ մոդելը, իսկ մույն ծրագրի օգնությամբ շարունակեց ստեղծել շենքը։ Արտադրական գծրագրերը ստեղծվել են ծրագրի կողմից ավտոմատ կերպով ըստ դասավորության։ Այս զարմանահրաշ ծրագիրը նույնիսկ օգտագործվել է մեքենաների մեջ, որոնք կազմում էին շենքի առանձին տարրեր։ Շրջանակի ճշգրտությունն այնքան բարձր էր, որ հավաքման ժամանակ տարրերի սովորական կարգավորումն անգամ չէր պահանջվում։ Գուգենհայմի թանգարանի ձևավորման մեջ ոչ մի պողպատե դետալ չի կրկնվում, յուրաքանչյուրը յուրահատուկ է։ Գործարանում արտադրության ընթացքում յուրաքանչյուր կառուցվածքային տարրի վրա կցվեց շտրիխ կոդ, որը հետագայում կարդացվեց շինհրապարակում։ Արդյունքում տարրը ամրացվել է հենց այն վայրում, որը նախատեսված էր դրա համար և հաշվարկվել է եռաչափ մոդելով։ Համաշխարհային համբավը թանգարանին հասավ բացումից գրեթե անմիջապես հետո, բացի այդ, նա անմիջապես սկսեց լավ եկամուտ բերել տերերին մեծ թվով այցելուներից, ովքեր ձգտում էին այցելել թանգարանը որպես քաղաքի գրավչություն։ Նման ժողովրդականության հիմնական արժանիքը, անկասկած, պատկանում է շենքի ինքնատիպ ճարտարապետությանը․ թանգարանում ոչ մի սենյակ չի կրկնվում, իսկ ինտերիերը անընդհատ փոփոխվող տարածք է, որը կարծես հյուսված լինի պատերի սպիտակ հարթություններից։ Լրացուցիչ տպավորությունների ընդհանուր պատկերին ավելացնում են քրոմի դետալներն ու վիտրաժները։ Բիլբաոյի Գուգենհայմի թանգարանը բավականին մեծ տարածք է զբաղեցնում 24 հազար քառակուսի մետր, կենտրոնական ատրիումի շուրջ խմբավորված են տարբեր հյուսվածքների ճարտարապետական ձևեր։ Տիտանի բարակ թիթեղներով պատված այս շենքը հեռվից կարելի է շփոթել հսկա կախարդական ծաղիկի հետ, որի կորերը հետևում են բլուրների ոլորաններին և միաձուլվում գետի ոլորանների հետ։ Գուգենհայմի ժամանակակից արվեստի թանգարանի առաջացման պատմությունը սկսվում է Նյու Յորքում 1937 թվականին, երբ <<պղնձի և ածխի արքա>> և ոսկու հանքագործ Սոլոմոն Ռոբերտ Գուգենհայմը 58 տարեկան հասակում որոշեց թոշակի անցնել և սկսեց արվեստ հավաքել։ Գուգենհայմը ոչ մի կերպ մասնագետ չէր գեղանկարչության և քանդակի հարցերում, այդ իսկ պատճառով նա օգնության համար դիմեց գերմանացի հայտնի բարոնուհի, նկարիչ և արվեստաբան Հիլլլա Ռիբայ ֆոն Էնրհայնվայսենին։ Փողի և արվեստի հանդեպ սիրո միավորումը զարմանալի արդյունքներ բերեց․ 1937 թվականին անհրաժեշտություն առաջացավ կազմակերպել մի ամբողջ թանգարան, որը կարող էր տեղավորել Գուգենհայմի հավաքածուն։ 1937 թվականին հիմնադրվել է Սոլոմոն Գուգենհայմը, և արվեստի հավաքածուն տեղավորվել է Մանհեթենի 54-րդ փողոցի տներից մեկում։ Այնուամենայնիվ, հավաքածուն աճեց և 1943 թվականի հունիսին Գուգենհայմի հիմնադրամը հանձնարարեց նոր թանգարանի շենքի կառուցումը ականավոր ճարտարապետ Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթին։ Ինքը Ռայթը, բոլորովին ոգևորված չէր պատվերով, քանի որ խիտ կառուցապատված Նյու Յորքը հարմար վայր չէր համարում իր նոր զարմանալի ստեղծագործության համար։ Շենքը հանդուգն ու օրիգինալ է ստացվել, այնքան, որ նույնիսկ այն ժամանակների աբստրակտ նկարիչները հրաժարվել են այնտեղ ցուցադրել իրենց աշխատանքները։ Արտաքնապես այս շենքը դեռ հիանում է, այն կարծես շրջված բուրգ լինի կամ վեր շտապող տիեզերանավ։ Ռայթի այս վերջին գլուխգործոցը համարվում է 20-րդ դարի ճարտարապետության ամենավառ օրինակներից մեկը։ Թանգարանի շենքի շինարարությունն ավարտվեց 1959 թվականին, երբ ոչ Սոլոմոն Գուգենհայմը, ոչ էլ Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթն արդեն ողջ չէին։ Շենքը ստեղծելիս Ռայթը հեռացել է ավանդական թանգարանային սարքից, երբ այցելուները, ուսումնասիրելով հարակից սենյակները, ստիպված են լինում նույն ճանապարհով վերադառնալ։ Գուգենհայմի թանգարանում հանդիսատեսը նախ վերելակով բարձրանում է վերին հարկ, այնուհետև իջնում է պարուրաձև թեքահարթակով գնալիս ծանոթանալով ցուցանմուշին։ 400 մետր երկարությամբ ատրիումին կից վեց հարկ-դահլիճներ։ Այսօր ստեղծվել է Գուգենհայմի թանգարանների ցանց, որը ներառում է Նյու Յորքի Սոհոյի թանգարանը, Բեռլինի Գուգենհայմի թանգարանը, ինչպես նաև երկու նոր թանգարաններ Լաս Վեգաս <<Գուգենհայմ Լաս Վեգաս>> և <<Գուգենհայմ-Էրմիտաժ>>։ Այսօր Գուգենհայմի թանգարանների ցանցը ակտիվորեն զարգանում է։ Աբու Դաբիում կլինի այս ցանցի թանգարանը, որը նախագծել է Ֆրենկ Գերին։ Շենքը կզբաղեցնի Սաադիյա կղզու հյուսիսարևելյան հրվանդանի տարածքը։ Թանգարանը մտածված է որպես ցուցահանդեսային պատկերասրահների համախմբում, որոնք ազատորեն խմբավորված են բակերի շուրջը և ձևավորելով տարածքներ, որոնք հիշեցնում են արաբական քաղաքների փողոցային հյուսվածքը։ Նախագծի պաշտոնական մոտիվներից մեկը կտրված կոներն էին, որոնք վերարտադրում են արաբական ճարտարապետության համար ավանդական հողմային աշտարակների ձևերը, որոնք ստեղծում են հզոր հոսք և տաք օդ են բերում դրսում ապահովելով տարածքի բնական օդափոխությունը։ Վիլնյուսում հրապարակվել է Վիլնյուսի ապագա Էրմիտաժ-Գուգենհայմ թանգարանի ճարտարապետական նախագծերի մրցույթի հաղթողի անունը։ Ծրագրի համաձայն թանգարանը կունենա ոչ միայն ցուցադրությունների համար տարածք, այլև գեղարվեստական կրթության կենտրոն, լիտվացի հրեաների պատկերասրահ, որը ներառում էր ինքը Սոլոմոն Գուգենհայմը, ոչ առևտրային կինոդահլիճներ, խանութներ և սրճարաններ։ Համալիրը պատկանելու է Վիլնյուսի ինքնակառավարումը, իսկ ցուցահանդեսների կառավարումն ու կազմակերպումը կզբաղվեն Գուգենհայմի թանգարանների ցանցի մասնագետներով։ <<Գուգենհայմի ցանցի>> փորձը վկայում է, որ <<դասական>> թանգարանի պատկերը սյունասրահներով և սենյակների ինֆիլադներով անցյալում է դառնում։ Ռազմավարությունը փոխվել է․ թանգարանների նոր նախագծերը դադարում են լինել <<ստատիկ>> ճարտարապետական միավոր քաղաքի տարածքում, նրանք ակտիվորեն ներխուժում են հասարակական կյանք, փոխում այն միջավայրը, որտեղ նրանք բնակվում են։ Բացի այդ, նոր շենքերում օգտագործվում են գերժամանակակից նյութեր և տարրեր ապակե պատեր, հատակներ և առաստաղներ, թափանցիկ վերելակներ, մուլտիմեդիա շոուների հոլոգրաֆիկ էկրաններ։ Ներքին տարածքի լուծումները հատուկ դեր են խաղում ժամանակակից թանգարանային նախագծերում։ Նրանք առաջարկում վերջնականապես ոչնչացնել թանգարանային կազմակերպության նախկին կառուցվածքը, որը հիմնված էր հստակ ցուցադրական տրամաբանության վրա, որը որոշում էր այցելուի շարժը ստեղծելով անհրաժեշտ արգելքներ այցելուի և ցուցանմուշի միջև։ Ժամանակակից թանգարանային շենքերում որոշիչ դեր է խաղում սենյակների տարածական բազմազանությունը, թափանցիկ միջնապատերը, լուսային էֆեկտների և գույների հարստությունը, որոնք ստեղծում են գեղարվեստական անկանխատեսելի շեղումներ։ Աշխարհի բոլոր թանգարանների համար բավարար իրական գլուխգործոցներ չկան, ուստի թանգարանային ճարտարապետությունը իր պարտքն է համարում զարմացնել այցելուներին։ Հաջողությամբ գոյատեվելու համար թանգարանը պետք է մոդայիկ և անհնազանդ տեսք ունենա, որպեսզի հեռվից երևա, թե որքան հեղինակավոր է։ Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ ժամանակակից զբոսաշրջիկներին գրավում է թանգարանի շենքի անսովոր ձևը։ Թանգարանների կառուցման ժամանակ օգտագործվող ճարտարապետական լուծումները այցելուներին զարմացնում են շենքի արտաքին տեսքի և դիզայնի նորույթով։ Նորարար լուծումներն ու անսովոր թանգարանային նախագծերը կարող են ծառայել որպես քաղաքի մշակույթային կյանքը վերակենդանացնելու միջոց։ Ժամանակակից թանգարանների կառուցումը կարող է ապագայում դառնալ քաղաքի բնորոշ նշանը։ Այսօր թանգարանը գոյություն ունի որպես մշակույթային հարթակ, բազմաֆունկցիոնալ տարածք հանդիպումների և համերգների համար։ Ժամանակակից թանգարանների կառուցումը կարող է ապագայում դառնալ քաղաքի բնորոշ նշանը։ Ոչ ավանդական թանգարանային ցուցադրության ստեղծագործական ինտեգրված մոտեցումն օգնում է ներգրավել բոլոր տարիքային և սոցիալական խմբերին։ Դրա շնորհիվ քաղաքային թանգարանների լսարանը կարող է աճել։ Թանգարանները կարող են զգալի ներդրում ունենալ փոքր քաղաքում սպառողների փորձի ձևավորման և հիշարժան փորձառություններ ստեղծելու գործում, երբ զբոսաշրջիկը շփվում է առաջարկվող զբոսաշրջային արտադրանքին հետ։ Վլադիմիրի մարզի օրինակը ցույց է տալիս, որ թանգարանների մասնակցությունը տարածաշրջանային միջոցառումների մշակմանը կարող է նպաստել Ռուսաստանի փոքր քաղաքների նկատմամբ հետաքրքրության աճին որպես զբոսաշրջային ուղղություններ և նշանակալի ներդրում ունենալ մեծացնելու և կատարել զբոսաշրջային հոսքի բաշխում։ Հաշվի առնելով փոքր քաղաքների և քաղաքային թանգարանների սահմանափակ ռեսուրսները, անհրաժեշտ է փնտրել թանգարանի և զբոսաշրջային արտադրանքի տարբեր տարրերի արդյունավետ համակցություններ, ինտերակտիվ մոտեցումների մշակում․փոքր քաղաքի արժեքային առաջարկի ձևավորում և դրա մասին տեղեկատվության հասանելիություն բոլոր թիրախային լսարանների համար․տրանսպորտի մատչելիության ապահովում, զբոսաշրջային և թանգարանային ծառայությունների գնման համար համակարգի ստեղծում։ Այս առումով մեծ է աջակցության տարբեր ձևերի դերը նպաստելով զբոսաշրջային ուղղության շահագրգիռ կողմերին զբոսաշրջային արտադրանքի համատեղ ստեղծմանը և զբոսաշրջային ենթակառուցվածքների զարգացմանը։ Թանգարանն այսօր բացի կրթական գործունեությունից, դարձել է մշակույթային ժամանցի կենտրոն։ Այն ներկայացնում է բարդ օրգանիզմ ժամանակակից ծառայությունների լայն ցանցով, որը նախատեսված է բնակչությանը նոր ծառայություններ մատուցելու և հասարակության մտավոր և մշակույթային պահանջների լայն շրջանակ ապահովելու համար։ Թանգարանային ծառայության որակը ուղղակիորեն կապված է թանգարանային բիզնեսի տեսության և պրակտիկայի իմացության հետ։ Եվ այս գիտելիքների կարելի է ձեռք բերել միայն բարձրագույն կրթության համակարգում <<սոցիալ-մշակույթային ծառայություն և զբոսաշրջություն>> մասնագիտությամբ ուսումնասիրված և հումանիտար և տնտեսական առարկաների ցիկլերի հիման վրա։ Ծառայության մասնագետը պետք է կարողանա հաճախորդների հետ շփման հարմարավետ մթնոլորտ ստեղծել։ Դա նրա անմիջական պարտականությունն է։ Այսօր թանգարանային ծառայության մասնագետները, առաջին հերթին, պետք է օգտագործեն միջոցների ամբողջ զինանոցը։ Գլխավորն այն է, որ բնակչության մի մասի մոտ պետք է ցրել տարբեր տեսակի նախապաշտանմունքներ կապված կայուն գաղափարների, որ թանգարանը <<հնացած>>, <<ձանձրալի>> և <<ոչ ժամանակակից>> մշակույթային հաստատություն է։
Թանգարանները վերաբերում են բնությանը և մարդու ազդեցությանը բնության վրա և ինչպես են մարդիկ փոխվել տարիների ընթացքում: Սակայն թանգարանները նույնպես փոխվում են պատմության ընթացքում: Քանի որ շատ թանգարաններ սկսեցին նույն կետից, հետաքրքրասիրությունների հավաքածուները ժամանակի ընթացքում փոխվեցին, կենտրոնացան տարբեր թեմաների և մշակույթների վրա և ունեին այլ նպատակներ: Աշխարհի շատ թանգարաններ տարբերվում են չափերով, մասնագիտացումներով և հավաքածուներով: Դրանցից շատերը շատ սիրված են զբոսաշրջիկների կողմից: Ամենավաղ թանգարանները մասնավոր հավաքածուներ էին, որոնք բաց չէին և հասանելի էին միայն մարդկանց նեղ շրջանակի համար: Նրանց ցուցադրեցին հազվագյուտ և հետաքրքիր բնական առարկաներ և արտեֆակտներ: Ոմանք աշխատում էին որպես <<հրաշք սենյակներ>> կամ <<հետաքրքրությունների պահարաններ>>: Հայտնի ամենահին թանգարանը Էննիգալդի-Նաննայի թանգարանն է, որը հավաքել է արքայադուստր Էննիգալդիը և թվագրվել է մ.թ.ա. 530 թվականին: Այն գտնվում էր Ուր նահանգում, որտեղ պահվում էին միջագետքյան հնությունններ: Թանգարանները բացվեցին հանրության համար Վերածննդի դարաշրջանում, բայց շատ կարևոր թանգարաններ սկսեցին բացվել 18-րդ դարում: Արվեստի ամենահին հանրային հավաքածուն Կապիտոլինյան թանգարանն է, և այն սկսվել է 1471 թվականին Հռոմի Սիքստոս 4-րդ պապի քանդակների նվիրաբերմամբ Հռոմի ժողովրդին: Միացյալ թագավորության ամենահին թանգարանը, որը բացվելէ 1660 թվականին, Լոնդոնի աշտարակում գտնվող թագավորական զինանոցն է: Սանկտ Պետերբուրգի առաջին թանգարանը բացվել է 1717 թվականին և անվանվել Կունստկամերա: Եկատերինա Մեծը հիմնադրել է Էրմիտաժ թանգարանը 1764 թվականին և բացվել հանրության դիտման համար 1852 թվակաին:
Աշխարհի ամենահեղինակավոր թանգարաններն ու պատկերասրահներն իրենց այցելուներին ապահովում են արվեստի մեծագույն գործերը մոտիկից դիտելու հիանալի փորձ՝ միաժամանակ պահպանելով նրանց տպավորիչ հավաքածուները ապագա սերունդների համար:
Լուվր, Փարիզ
Լուվրը երկար ժամանակ եղել է աշխարհի ամենասիրված թանգարանը՝ ունենալով ավելի քան 9,6 միլիոն այցելու՝ 2019 թվականի տվյալներով: Մինչ թանգարան դառնալը շենքը պալատ էր: Պատմական պատերի ներսում կան արվեստի այնպիսի նշանավոր գործեր, ինչպիսիք են <<Մոնա Լիզան>> և <<Վեներա դե Միլոն>>: Լուվրը սաքսոներեն է. նշանակում է ամուր կառույց: Թանգարանի գեղարվեստական ֆոնդի հիմքը եղել են թագավորական հավաքածուները, որոնք հետագայում համալրվել են մենաստանների, եկեղեցիների և ազգայնացված որոշ տոհմական հավաքածուներով, նաև Նապոլեոնի արշավանքների ավարով, բազմաթիվ նվիրաբերումներով: Լուվրն ունի արևելյան, եգիպտական, հունական և հռոմեական հնագույն իրերի, քանդակի, գեղանկարի, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի և այլ բաժիններ: Առավել լիակատար ներկայացված է ֆրանսիական արվեստը: Լուվրում են համաշխարհային արվեստի մի շարք գլուխգործոցներ՝ <<Սամոթրակիական Նիկեն>>, <<Միլոսյան Վեներան>>, Միքելանջելոյի<<Ստրուկները>>, Լեոնարդո դա Վինչիի <<Մոնա Լիզան>>, նաև Ռաֆայելի, Տիցիանի, Վերոնեզեի, Ռուբենսի, Յան վան Էյքի և ուրիշների գործերից: Լուվրի ենթակայությամբ են գործում Իմպրեսիոնիզմի թանգարանը և <<Օրանժերեա>> սրահը:
Չինաստանի ազգային թանգարան
Չինաստանի պատմության ազգային թանգարանը, որի հիմնական ցուցանմուշները ընդգրկում էին Չինաստանի պատմությունը նրա վաղ շրջանից մինչև 1911-1912 թվականների չինական հեղափոխությունը, ստեղծվել է Մինգ և Ցին դինաստիաների նախկին կայսերական քոլեջում 1912 թվականին և հետագայում ընդլայնվել Արգելված քաղաքի հարավային դարպասի վերևում գտնվող սենյակները և հարակից տարածքները: Այն բացվել է հանրության համար 1926 թվականին և վերակազմավորվել 1997 թվականին՝ հիմնվելով վերջին հնագիտական և պատմական գտածոների վրա և դասավորվել ժամանակագրական կարգով: Այն բանից հետո, երբ Չինաստանը շահեց 2008-ին Պեկինում Օլիմպիական խաղերը հյուրընկալելու հայտը, պաշտոնյաները որոշեցին թանգարանները միավորել մեկ միավորի մեջ և ձեռնամուխ եղան շենքի զանգվածային վերանորոգմանը: Թանգարանի հավաքածուն պարունակում է ավելի քան մեկ միլիոն առարկաներ՝ սկսած Պեկինի մարդու ոսկորների կրկնօրինակներից մինչև գիտական գործիքներ, որոնք Չինաստան են ներմուծվել 18-րդ և 19-րդ դարերում միսիոներների կողմից և հարյուրավոր դեկորատիվ առարկաներ, ինչպիսիք են բրոնզը, խեցեղենը, լաքը, նեֆրիտը և այլն:
Թեյթ Մոդեռն, Լոնդոն
Ժամանակակից արվեստի <<Թեյթ Մոդեռն>> պատկերասրահը դարձել է Լոնդոնի առավել մեծ ժողովրդականություն վայելող տեսարժան վայրը՝ առաջին անգամ առաջ անցնելով Բրիտանական թանգարանից: Թեյթ Մոդեռնը մոդեռնիզմի և ժամանակակից արվեստի թանգարան է: Թեյթ Մոդեռնը պատկանում է Թեյթ թանգարանների խմբին: Թեյթ Մոդեռնում գտնվում են համաշխարհային ճանաչում ունեցող արվեստի գործեր, որոնք ստեղծվել են 1900 թվականից սկսած: Թեյթ Մոդեռնը մտնում է աշխարհի ամենաշատ այցելվող թանգարանների ցանկի կազմի մեջ: Թեյթ մոդեռնը համարվում է մոդեռնիզմի և ժամանակակից արվեստի աշխարհի ամենամեծ թանգարաններից մեկը:
Բրիտանական թանգարան, Լոնդոն
Լոնդոնի ամենահայտնի վայրերից մեկը Բրիտանական ազգային թանգարանն է, որը աշխարհում ամենահայտնիներից մեկն է. այստեղ կարելի է ծանոթանալ Հին Հռոմի, Հունաստանի, Եգիպտոսի և Բրիտանական կայսրության մի շարք այլ երկրների մշակույթային ժառանգությանը: Այս թանգարանը ստեղծվել է 1759 թվականին, հիմնվելով Բրիտանական գիտությունների ակադեմիայի նախագահ Հանս Սլոանի անձնական հավաքածուների վրա, Ռոբերտ Քոթոնի և Ռոբերտ Հարլինի կողմից: Դրանք նվիրվել է Անգլիայի ազգային հիմնադրամին: Բրիտանական թանգարանը նախապես տեղադրվել է Մոնտաժի տան առանձնատանը: Հնագիտական պեղումների և մասնավոր հավաքածուների նվիրատվությունների շնորհիվ, ներկայումս թանգարանի հավաքածուն ունի ավելի քան 7 միլիոն ցուցանմուշ, 94 սենյակներով, ընդհանուր երկարությամբ մոտ չորս կիլոմետր: Բրիտանական թանգարանում ներկայացված բոլոր ցուցանմուշները ստորաբաժանումների:
Պրադո, Մադրիդ
Թանգարանը հիմնադրվել է որպես քանդակների և գեղանկարչության հավաքածու, որն այսօր ընդգրկում է ավելի քան 5000 գեղանկարներ, 2000 գրաֆիկական աշխատանքներ, 1000 մեդալիոններ և 2000 դեկորատիվ արվեստի նմուշներ: Պրադոյի թանգարանը իսպանական գեղանկարչության ամենամեծ հավաքածուն է: Ցուցադրվում են նաև իտալական վերածնունդի նկարիչների ստեղծագործություններ: Պրադո թանգարանի գեղարվեստական ֆոնդի հիմքը Իսպանիայի թագավորների հավաքածուներն են, որոնք հետագայում համալրվել են եկեղեցիների ազգայնացված հավաքածուներով և նվիրաբերումներով: Թանգարանը գտնվում է Պրադո այգում:
Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք
Մետրոպոլիտեն թանգարանը գտնվում է Նյու Յորքի կենտրոնական զբոսայգում: Թանգարանի գեղարվեստական ֆոնդի հիմքը մի քանի մեծահարուստների հավաքածուներն են. Հետագայում համալրվել է նվիրատվություններով և գնումներով: Թանգարանում պահվում է 3 մլն նմուշ, մշտական գործող սրահներում ցուցադրված է շուրջ 2 մլն-ը: Մետրոպոլիտենում են մահմեդական արվեստի գործերի և երաժշտական գործիքների աշխարհի ամեմահարուստ հավաքածուները: Մետրոպոլիտենում գործում են հին եգիպտական, հին հունական, հին հռոմեական, ինչպես նաև Մերձավոր Արևելքի արվեստների սրահները: Հեռավոր Արևելքի հին արվեստների բաժնում առավել համակողմանի է ներկայացված Չինաստանի մշակույթը: Հարուստ են Ամերիկայի հին քաղաքակրթության , Աֆրիկայի և Օվկիանիայի գեղարվեստական մշակույթների նմուշների, նաև իմպրեսիոնիստական ու հետիմպրեսիոնիստական արվեստի գործերի հավաքածուները: Առավել ամբողջական են ներկայացված միջնադարյան քանդակագործության ու ճարտարապետության, փորագրության, վիմագրության, կիրառական արվեստի գործերի հավաքածուները: Ուշագրավ է զենքերի սրահը, որտեղ ժողովված են տարբեր ժամանակաշրջանների իտալական, իսպանական, անգլիական, գերմանական, ֆրանսիական զենք ու զրահներ՝ վահաններ, սաղավարտներ, ռազմական այլ իրեր: Թանգարանում են արևմտաեվրոպացի նկարիչներ Սանդրո Բոտտիչելիի, Յակոպո Տինտորետոյի, Կառավաջոյի, Դիեգո Վելասկեզի, Յան վան Էյքի, Դոմինիկ Էնգրի արժեքավոր ստեղծագործություններ: Թանգարանում ցուցադրված են Արշիլ Գորկու նկարներից, 7-րդ դարի խաչքար, 16-րդ դարի հայկական գորգ: Մետրոպոլիտենի շենքը 1986 թվականին ներառվել է ԱՄՆ-ի ազգային պատմական տեսարժան վայրերի ցանկում:
Գլուխ 2
Թանգարանային տուրիզմը Հայաստանում
Թանգարանները պահպանում և ներկայացնում են յուրաքանչյուր երկրի մշակույթային, սոցիալական և գիտական ժառանգությունը։ Լինելով ոգեշնչման և կրթական կարևորագույն աղբյուր Երևանի թանգարանները պարդադիր այցելության վայրեր են նրանց համար, ովքեր ցանկանում են ավելի մոտիկից ծանոթանալ Հայաստանի պատմությանն ու մշակույթին։ Երևանում գտնվող թանգարանների մեծ մասը, զբոսաշրջիկներին հնարավորություն է տալիս մանրամասն ծանոթանալ երկրի մշակույթին։
Հայաստանի պատմության թանգարան
1919 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Հայաստանի Ազգային ժողովը հիմնեց Հայաստանի պատմության թանգարանը: Թանգարանն այցելուների համար բացվել է 1921 թվականի օգոստոսի 20-ին: Նրա առաջին տնօրենը եղել է Երվանդ Լալայանը: Ի սկզբանե անվանվել է Ազգագրական-մարդաբանական թանգարան-գրադարան, այն մի քանի անգամ վերանվանվել է սկզբում Հայաստանի պետական կենտրոնական թանգարան, այնուհետև Պատմական թանգարան, ավելի ուշ՝ Հայաստանի պետական պատմության թանգարան, վերջերս՝ Մշակույթային-պատմական թանգարան, վերջապես՝ Հայաստանի պատմության թանգարան: Հայաստանի պատմության թանգարանը ձևավորվել է Կովկասի հայոց ազգագրական ընկերակցության, Նոր Նախիջևանի հայկայան հնությունների թանգարանի, Անիի հնությունների թանգարանի և Վաղարշապատի հին ձեռագրերի շտեմարանի հավաքածուներից: Բնօրինակ հավաքածուն հաշվում էր 15289 առարկա:Հայաստանի պատմության թանգարանը շարունակաբար համալրում է իր հավաքածուները հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի և Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի կողմից հնագույն հայկական վայրերում կատարված պեղումների գտածոներով: Այլ առարկաներ ձեռք են բերվում գնումների և նվիրատվությունների միջոցով: Թանգարանը ներկայացնում է Հայաստանի պատմության և մշակույթի անբաժանելի պատկերը՝ նախապատմությունից մինչև մեր օրերը:
Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
Թանգարաններն ու պատկերասրահները ցանկացած երկրի մշակույթի և պատմության արտացոլումն են: Հայաստանն օտարերկրրացիների հետ հաճախ ասոցացվում է որպես<<հսկայական բացօթյա թանգարան>>՝ շնորհիվ հինավուրց վանքերի, տաճարների, բերդերի և խաչքարերի, որոնք պահպանվել են այս հինավուրց երկրի հազարավոր տարիների գոյության ընթացքում: Կարելի է շատ հետաքրքիր բաներ սովորել Հայաստանի պատմության և մշակույթի մասին ոչ միայն ճանապարհորդելով պատմական և տեսարժան վայրեր, այլ նաև այցելել թանգարաններ և պատկերասրահներ, որտեղ ցուցադրվում են հայկական մշակույթի ինչպես հնագույն, ակնպես էլ նորագույն իրերը: Հայաստանի ազգային պատկերասրահը, որը գտնվում է Հայաստանի պատմության թանգարանի բարձր հարկերում, երկրի խոշորագույն գեղարվեստական թանգարաննն է և պարտադիր այցելության վայր աշխարհի տարբեր ծայրերից ժամանող արվեստի սիրահարների համար։ Պատկերասրահում ներկայացված գլուխգործոցների մեծ հավաքածուն պատկերացում է տալիս ազգային և համաշխարհային արվեստի մասին հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը։ Եվրոպական, ռուսական, հայկական և արևելյան արվեստի սրահներում կարելի է ծանոթանալ Այվազովսկու, Սարյանի, Կանդինսկու, Դոնատելլոյի և նշանավոր այլ արվեստագետների ստեղծագործություններին։ Ազգային պատկերասրահը Հայաստանի ամենամեծ պատկերասրահն է և նախկին միության երկրներից ամենանշանավորներից մեկը:Ազգային պատկերասրահի հավաքածուն այժմ ունի կերպարվեստի և կիրառական արվեստի շուրջ 26000 միավոր. Այն ներկայացված է 56 ցուցասրահներում: Թանգարանի հավաքածուն ներառում է հայ, եվրոպացի, ռուս նկարիչների կտավներ, ինչպես նաև դեկորատիվ և կիրառական արվեստի գործեր: Պատկերասրահի ամբողջ հավաքածուի այս համադրությունը օգնում է ծանոթանալ տարբեր դարաշրջանների համաշխարհային և հայկական ազգային գեղանկարչության զարգացմանը: Հայ արվեստի բաժինը ներկայացնում է կերպարվեստի և դեկորատիվ արվեստի զարգացումը 6-20-րդ դարերից: Հայ դասական արվեստի ցուցահանդեսում ներկայացված են միջնադարյան որմնանկարների և մանրանկարների պատճեններն ու բնօրինակները: Այս բաժնում կարելի է տեսնել նաև Թորոս Ռոսլինի, Սարգիս Պիծակի, Գրիգոր Տաթևացու վրձնին պատկանող միջնադարյան գեղանկարչության հազվագյուտ նմուշներ և մանրանկարների կրկնօրինակներ, որոնք պատկերասրահ են տեղափոխվել որպես արվեստի արժեքավոր գործեր: Հայկական արվեստի հավաքածուն ներառում է հայ արվեստագետների գլուխգործոցներ, ովքեր ապրել և ստեղծագործել են ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ հայրենիքից դուրս: Այստեղ կարելի է տեսնել մեծ ծովանկարիչ Իվան Այվազովսկու կտավները, Մարտիրոս Սարյանի, Հակոբ Հովնաթյանի, Գառզուի, Արշիլ Գորկու, Վարդգես Սուրենյանցի, Մինասի, ժան ժանսեմի և սփյուռքահայ արվեստագետների շատ այլ կարկառուն ներկայացուցիչներ: Պակաս տպավորիչ չէ պատկերասրահի ռուսական հավաքածուն: Այստեղ կարելի է անձամբ հիանալ ռուս նշանավոր նկարիչների կտավներով: Պատկերասրահում ներկայացված են այնպիսի փայլուն արվեստագետների աշխատանքներ, ինչպիսիք են Կառլ Բրյուլովը, Իլյա Ռեպինը, Վասիլի Սուրիկովը, Վալենտին Սերովը և Մարկ Շագալը: Այն նաև ներկայացնում է ավանգարդիզմի արվեստը, և ներկայումս պատկերասրահում ընդգծվում են Վասիլի Կանդինսկու ավանգարդիստական գլուխգործոցները: Նկարների եվրոպական հավաքածուն ներկայացված է իտալական, հոլանդական, ֆրանսիական և ֆլամանդական դպրոցներով: Պատկերասրահում կարելի է գտնել այնպիսի ականավոր արվեստագետների աշխատանքները, ինչպիսիք են Ռուբենսը, Ռոդենը, վան Գոյենը, Յակոբ Ջորդանը և Ռուսոն: Պատկերասրահն ունի նաև գրադարան, փոքրիկ ճաշարան, հուշանվերների խանութ և գրախանութ, ինչպես նաև կինոդահլիճ, որն օգտագործվում է ֆիլմերի և դասախոսությունների համար:
<<Արարատ>> կոնյակի գործարանի թանգարան
<<Արարատ>> կոնյակն ավելին է, քան պարզապես խմիչք։ Այն մեր երկրի խորհրդանիշներից է և տալիս է հնարավորություն ծանոթանալու հայկական մշակույթի հետ։ Արարատ կոնյակի գործարանի շենքում գտնվող թանգարանը ներկայացնում է կոնյակագործության պատմությունն ու ժամանակակից արտադրության գաղտնիքները։ Մասնակցելով դեգուստացիոն տուրի կարելի է փորձել կոնյակի երեք տեսակներ <<Ախթամար>>, <<Նաիրի>>, <<Դվին>>։ Արարատը նոր կյանքի սկզբի խորհրդանիշն է, ազնիվ մարդկանց խորհրդանիշը, ազատ ու հյուրընկալ երկրի՝ Հայաստանի խորհրդանիշը: Հայաստանը հնագույն քաղաքակրթության ժառանգորդն է և գինեգործության բնօրրանը: Այն ունի հրաշալի հարուստ մշակույթային ժառանգություն, բերրի բնություն, հոգևոր ուժ և ավանդույթներ և տաղանդավոր մարդիկ: Հենց այստեղ՝ Արարատյան երկրում, բնական առատաձեռնության և ստեղծագործ էներգիայի միավորումը նոր շունչ հաղորդեց կոնյակի բիզնեսին: Այսօր լեգենդար Արարատ կոնյակը իրավամբ համարվում է բազմաթիվ սերունդների հպարտությունը և Հայաստանի համաշխարհային խորհրդանիշը: Այցը Հայաստան ճանապարհորդություն է դեպի աշխարհ, որտեղ պատմությունն ու արդիականությունը միահյուսվում են, որի անբաժան մասն է Երևանի կոնյակի գործարանը: Դեռևս 1887 թվականին դասական կոնյակի արտադրության ի հայտ գալը տեխնոլոգիական առաջընթաց էր, և այսօր դժվար է պատկերացնել այս երկիր այցելելն առանց մւ բաժակ կոնյակ խմելու: Ուստի Երևանի կոնյակի գործարանն այսօր Արարատ կոնյակների միակ արտադրողն է և պարտադիր կանգառ է աշխարհի տարբեր ծայրերից ժամանած պաշտոնական պատվիրակությունների, արվեստագետների և զբոսաշրջիկների համար: Արարատ թանգարանը գտնվում է Հրազդան գետի աջ ափից բարձրացող Երևանի կոնյակի գործարանի մոնումենտալ շենքի պատերի ներսում: Այստեղից է սկսվում ծանոթությունը գեղեցիկ Երևանի և լեգենդար հայկական Արարատ կոնյակի հետ: Այս ըմպելիքի դարավոր պատմության և ժամանակակից արտադրության գաղտնիքների մեջ խորասուզվելու համար պետք է համտեսել Արարատ տեսականու երկու-երեք կոնյակ:
Մատենադարան
Մեր մայրաքաղաքի հյուրերը պետք է անպայման այցելեն նաև Մատենադարան կամ Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ հնագույն ձետագրերի պահոց, որտեղ պահվում և հետազոտվում են հայկական հոգևոր մշակույթի գանձերը։ 15 ցուցասրահներում ներկայացված են հարյուրավոր ցուցանմուշներ նախատեսված ժամանակավոր, փոփոխական և բացառիկ ցուցադրությունների համար։ Մատենադարանի ավելի քան 20000 ձեռագրային շտեմարանից ցուցադրվում են ամբողջական ձեռագրեր, ձեռագրերի պատառիկներ, վավերագրեր, հնատիպ գրքեր, թանկարժեք կազմերի նմուշներ, առանձին մանրանկարներ և այլն։ Մատենադարանի թանգարանային համալիրը գտնվում է ինստիտուտի հին, ինքնատիպ շենքում: Այն, ինչ նախկինում մեկ ցուցասրահ էր, այժմ բաղկացած է տասնհինգ սրահներից, որոնցում ցուցադրված են հազարավոր ժամանակավոր, փոփոխական և բացառիկ ցուցանմուշներ: Ցուցասրահը բացվել է միայն մեկ սրահում՝ 1957 թվականին Մատենադարանի գլխավոր շենքի ավարտից հետո: Ցուցասրահների թիվն ավելացել է 2011 թվականին Մատենադարանի նոր օբյեկտների կառուցումից հետո, իսկ հիմնական շենքը հիմնականում հատկացվել է ցուցասրահներին, ինչպես նաև գրասենյակներին, վերականգնողական լաբորատորիաներին և ռազմավարական առումով պահպանվող շտեմարաններին: Մատենադարնում ներկայացված են միջնադարյան գիտության և արվեստի բոլոր ոլորտների հին հայերեն թարգմանություններ և ստեղծագործություններ, ինչպես նաև միջնադարյան հայկական մանրանկարչության և միջնադարյան կապոցների նմուշներ: Այս սրահի ցուցադրությունն ամբողջացվել է Ցեղասպանությունից փրկված ձեռագրերի նմուշներով: Արցախյան ցուցասրահում պահվում են արցախյան դպրոցի մանրանկարչական աշխատանքներ՝ իր գեղարվեստական յուրահատկությամբ և առանձնահատուկ հատկանիշներով: Մուշի և Կարինի ձեռագրերի հավաքածուի սրահում ցուցադրված են նաև հայկական այլ վայրերից պահպանված ձեռագրեր: Այդ ձեռագրերից առավել հայտնի են Մշո Ճառընտիրը, Զեյթունի ավետարանը, Կիլիկյան դպրոցի մանրանկարչական ձեռագրերը: Ցուցահանդեսը ներառում է նաև բազմաթիվ ձեռագրերի թվային պատճեններ, որոնք ցուցադրված են պատի էլեկտրոնային մոնիտորներով: Վասպուրականի ձեռագրերի հավաքածուի սրահում այցելուներին են ներկայացվում պահպանված ձեռագրերը, որոնք հիմնականում պատկանում են Վանի և Վասպուրականի դպրոցներին: Ցուցադրված են Դաշունահար Ավետարանը, Հրաշագործ Ավետարանը, Սուրբ Գրիգոր Նարեկացու <<Մատյան Ողբերգությունը>>, ՀՀ նախագահի կողմից Մատենադարանին նվիրաբերված ձեռագրերը: Մատենադարանում պահվող արխիվային արժեքավոր փաստաթղթերի ցուցահանդեսը նվիրված է Հայող ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին, որում ներառված են առաջին անգամ ցուցադրված նմուշները: Այցելուները հնարավորություն ունեն տեսնելու հայերի լքված գույքի բռնագրավման հրամանները, Էջմիածնի մանկատան և Հովհաննես Թումանյանի գործունեության լուսանկարները, Ադանայի Հայոց առաջնորդարանի մատյանները, Այնթափի ճակատամարտի լուսանկարները և այլն: Մատենադարանի արխիվային փաստաթղթերի հավաքածուն հիմնված էր Էջմիածնի կաթողիկոսության վրա, որը հետագայում հարստացավ բազմաթիվ նվիրատվություններով: Փաստաթղթերի թիվն այժմ գերազանցում է 500 հազարը: Հին տպագիր գրքերի երկու սրահներում ցուցադրված են տարբեր երկրներում և քաղաքներում հրատարակված հայկական և արտասահմանյան արժեքավոր և հազվագյուտ գրքեր: Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ցուցահանդեսների շրջանակներում Մատենադարանի վիրտուալ դահլիճում կարելի է դիտել Մատենադարանի արխիվային փաստաթղթերի վրա հիմնված <<Քեմալիստական ջարդերի>> մասին վավերագրական ֆիլմ: Մ. Սարյանի աշխատանքներին հատկացված չորս ցուցասրահներում այցելուները կարող են տեսնել վարպետի արվեստի ամենահայտնի գործերը՝ նրա վաղ շրջանի աշխատանքներից մինչև վերջին յուղաներկ<<Հեքիաթը>>: Ցուցասրահներում ցուցադրված են նաև Եգիպտոսի շրջանի գործեր՝ <<Քայլող կինը>>, <<Գիշերային բնապատկեր>>, Սարյանի գրքերի նկարազարդումները և Սարյանի անձնական իրերի որոշ հատվածներ՝ Եգիպտական դիմակ և այլն:
Էրեբունի թանգարան
Էրեբունի պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանը բացվել է 1968 թվականի հոկտեմբերի 21-ին՝ Էրեբունի-Երևան բերդաքաղաքի հիմնադրման 2750-ամյակի կապակցությամբ: Այն հնավայրը 60 հա մակերեսով պատմահնագիտական թանգարան-արգելոց է: Էրեբունի թանգարանի շենքի ճարտարապետն է Շմավոն Ազատյանը, քանդակագործը՝ Արա Հարությունյանը: Թանգարան-արգելոցն ունի 2 մասնաճյուղ թանգարան՝ Երևանի լճի ափին գտնվող Շենգավիթի վաղ գյուղատնտեսական ավանը և Թեյշեբաինի քաղաք-ամրոցը, որը կառուցվել է մ.թ.ա. 7-րդ դարի կեսերին, Երևանի հարավ-արևմտյան արվարձանում՝ Հրազդան գետի ափին: Թանգարանի պահոցներում կա 10936 հնագիտական առարկա, սակայն ցուցադրված է ընդամենը 662-ը: Թանգարանում գործում են գիտահետազոտական ֆոնդերի պահպանման, էքսկուրսիաների և զանգվածային կազմակերպման բաժիններ, վերականգնողական և մարդաբանության լաբորատորիաներ: Տարեկան թանգարան է այցելում 15000 զբոսաշրջիկ: Էրեբունի թանգարանի հիման վրա ուրարտագիտության կենտրոն ստեղծելու համար թանգարանում անցկացվում են ուրարտերենի դասընթացներ:
Հայոց ցեղասպանության թանգարան
Երևանի գլխավոր թանգարաններց է Հայոց ցեղասպանության թանգարանը, որի առաքելությունն է վառ պահել 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանության զոհ դարձած 1,5 միլիոն հայերի հիշատակը։ Ողջ հուշահամալիրը դարձել է ուխտատեղի և հանդիսանում է քաղաքի ճարտարապետության անբաժան մասը։ Ի դեպ, թանգարանի շինության հարթ կտուրից բացվում է տեսարան դեպի Արարատ լեռն ու Երևան քաղաքը։ Այս վայրը հավերժացվեց հայ ազգի դեմ 20-րդ դարի սարսափելի ոճրագործության հիշողությունը: Շենքը բացվել է վերջերս՝ 1995 թվականին: Թանգարանի կողքին կանգնեցվել էր անմեղ զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշահամալիր: Թեև տեղանքը բավականին տխուր է, ինչպես ասում է հին իմաստությունը. <<Եթե մոռանանք անցյալի սխալները, մեծ հավանականություն կա, որ դրանք կրկնենք>>: Հայոց ցեղասպանության թանգարանը ստեղծվել է ողբերգական դեպքից 80 տարի անց: Բլրի վրա կառուցվել է երկհարկանի շինություն, որի մեծ մասը հողի տակ է, որը ինչ-որ կերպ կապված է թաղման վայրի հետ: Նրա կլոր ներքին կառուցվածքը դժոխքի շրջանակների այլաբանությունն է: Շենքի տանիքը հարթ է և բացվում է գեղեցիկ տեսարան դեպի Արարատյան դաշտավայր: Թանգարանի առաջին հարկը կիսանկուղային է: Բաղկացած է վարչական և ինժեներատեխնիկական տարածքներից: Գործում է նաև գրադարան,այդ ժամանակաշրջանին վերաբերող փաստաթղթերի արխիվ, ցուցանմուշների պահոց և 170 հոգու համար նախատեսված կոնֆերանս-դահլիճ: Թանգարանային ցուցադրությունը ներկայացված է երեք սրահներից բաղկացած երկրորդ հարկում և ունի 1000 քմ ընդհանուր մակերես: Այնտեղ այցելուները գտնում են ցեղասպանությանը բերաբերող լուսանկարներ, փաստաթղթեր, հրապարակումներ, գրքեր և այլ իրեր: Ոչ միայն զբոսաշրջիկները, այլև տեղացիները հաճախ են այցելում այդ վայրը՝ հարգելու իրենց նախնիների հիշատակը: Թանգարանի առաքելությունն է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը որպես անընդունելի, սարսափելի արարք, որը կարևոր քայլ է հանդիսանում ապագայում նման ողբերգությունների կրկնությունը կանխելու համար ոչ միայն Հայաստանում, այլև ողջ աշխարհում:
Սերգեյ Փարաջանովի թանգարան
Երևանի ամենահայտնի թանգարաններից է Սերգեյ Փարաջանովի թանգարանը, որը հարգանքի տուրք է հայ մեծանուն կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովին։ Թանգարանի հավաքածուն բաղկացած է Փարաջանովի մոտ 600 աշխատանքներից գծանկարներ, ֆիլմերի համար արված էսքիզներ, տիկնիկներ, գլխարկներ, որոնք չունեն իրենց համանմանը աշխարհում։ Փարաջանովի ստեղծագործությունն աչքի է ընկնում բարձր վարպետությամբ, վառ երևակայությամբ և սրամտությամբ։ Նրա աշխատանքներին առանձնակի հմայք և փայլ է հաղորդում օգտագործված առարկաաների և նյութի զանազանությունը։ Սերգեյ Փարաջանովի թանգարանը հիմնադրվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 1988 թվականին և բաղկացած է երկու մասնաշենքից մայրաքաղաք Երևանում՝ Ձորագյուղ ազգագրական կենտրոնում: Առաջինը թանգարանի համար էր, իսկ երկրորդը՝ Փարաջանովի տան համար: Թանգարանի կառուցումը ձգձգվեց 1988-ի աղետալի երկրաշարժի պատճառով և այն բացվեց միայն 1991-ին: Փարաջանովն այդպես էլ չբնակվեց իր նոր տուն-թանգարանում: Փարաջանովի թանգարանի հավաքածուի հիմքում ընկած են նրա 600-ից ավելի գեղարվեստական գործերը, որոնց մեծ մասը ցուցադրվել է Երևանում: Թանգարանի ցուցադրությունը բաղկացած է ավելի քան 250 աշխատանքներից, փաստաթղթերից և լուսանկարներից: Վերաստեղծվել են նաև երկու հուշասենյակներ: Փարաջանովի թանգարանը Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանի ամենասիրված թանգարաններից է :
Մեգերյան Կարպետ
Մեգերյանների գերդաստանն ավելի քան չորս սերունդ զբաղվել է հին գորգերի վերականգնումով և նոր գորգերի արտադրությամբ: Մոր երեսուն տարի առաջ Մեգերյանների ընտանիքը սկսեց այս գորգերի վերարտադրությունը, որի հիմքում ընկած էին գորգերի տեսքի և հնագույն ոճի պահպանման սկզբունքները: Ժամանակի ընթացքում նրանք զարգացրեցին գորգերի վերարտադրման համար բնական ներկանյութեր ստանալու և հանգույցի հին հայկական տեխնոլոգիաները՝ ստեղծելով <<ձեռագործ գորգերի արտադրության գործընթացում վաղեմության սկզբունքը>>: Ավանդական հայկական ձեռագործ գորգերի արտադրությանը նոր շունչ հաղորդվեց: Մեգերյանները վերաբացեցին ինչպես նախկին, այպես էլ նոր գորգագործական մասնաճյուղեր Հայաստանի 22 բնակավայրերում: Հայաստանում Մեգերյանները հաջողությամբ ներդրեցին ներկման բնական մեթոդները: Բնական գույները ստանում էին հայկական լեռնաշխարհի ծաղիկներից, արմատներից և բույսերից, ինչպես հազարամյակներ առաջ էր արվում: Մեգերյանները ընդարձակեցին գորգերի արտադրությունը Հայաստանում՝ ժամանակակից դիզայներական հմտություններով վերականգնելով Վասպուրականին, Ղարաբաղին, Լոռիին և այլ բնակավայրերին հատուկ գորգերը: Կազմակերպությունը Երևանում ունի ընդարձակ ցուցասրահ, որտեղ կազմակերպվում են այցեր թե տեղացիների, թե զբոսաշրջիկների համար: Մեգերյան կենտրոնում կարելի է դիտել գորգերը, գնումներ կատարել ցուցասրահում, հետևել արվեստի յուրահատուկ գործերի պատրաստման բուն գործընթացին , ծանոթանալ բնական նյութերով ներկման և մշական տեխնոլոգիաներին:
Մարտիրոս Սարյանի տուն-թանգարան
Եթե ցանկանում ենք ավելի խոր գիտելիքներ ձեռք բերել հայկական արվեստի մասին, ապա պետք է այցելել 20-րդ դարի հայ մեծագույն նկարիչներից մեկի Մարտիրոս Սարյանի տուն-թանգարան։ Գույնի վարպետի կտավները հագեցած են վառ ու ջերմ գույներով և նկարչի սիրելի Հայաստանի ազգային մոտիվներով։ Թանգարանի 300-ից ավելի ստեղծագործությունից կազմված մշտական ցուցադրությունը ներկայացված է թանգարանի երեք հարկերում ժամանակագրական կարգով։
Գաֆեսճյան արվեստի կենտրոն
Հայաստանի մայրաքաղաքի սրտում գտնվող Կասկադ համալիրի ներսում և դրսում գտնվող այս յուրօրինակ թանգարանում ներկայացվում է ցուցանմուշների մեծ բազմազանություն, որոնք հիմնականում կենտրունի հիմնադիր Ջերարդ Գաֆեսճյանի ժամանակակից արվեստի հավաքուծից են։ Թանգարանը բաղկացած է 2 առանձին հատվածներից արտաքին <<Գաֆեսճյան քանդակների պարտեզից>>, և ներքին ցուցասրահներից։ <<Նյու Յորք Թայմզ>> թերթը թանգարանը նկարագրում է հետևյալ կերպ․ <<ճարտարապետական անհավանական տեսակի և ճարտարապետական վերածննդի խենթ աշխատանք, ամենայուրօրինակ և դիտարժան թանգարանային շենքերից մեկը, որ բացվել է այս դարաշրջանում>>։
Հայաստանը անվանում են թանգարան բաց երկնքի տակ։ Սա իսկական դրախտ է զբոսաշրջիկների համար, ովքեր չեն վախենում միջքաղաքային երթուղիներից, պատրաստ են հեռանալ քաղաքային ճանապարհից լեռ բարձրանալու կամ դժվարին կիրճից իջնելու համար։ Այստեղ կարելի է զգալ դարերի հոսքը, կապվել թե անցյալի, թե ներկայի հետ։ Հայաստանում թանգարանային և մշակույթային զբոսաշրջությունը գլխավորում է հանգստի տեսակների ցանկը։ Ի վերջո, այստեղ իսկապես տեսնելու բան կա։ Հայաստանը դարձավ աշխարհում առաջին երկիրը, որը պաշտոնապես ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն։ Դա տեղի է ունեցել դեռևս 301 թվականին։ Այս իրադարձությունն ազդեց երկրի մշակույթի վրա․ դարեր շարունակ հայկական հողի վրա վանքեր ու տաճարներ են կանգնեցվել ճարտարապետության իսկական գլուխգործոցներ։ Հնագույն ճարտարապետությունը պահպանվել է ոչ միայն վանքերի ու եկեղեցիների տեսքով։ Գալով Հայաստան հյուրախաղերի զբոսաշրջիկները կտեսնեն հսկայական թվով կամուրջներ, բերդեր, հնագույն բնակավայրեր, քարավանատներ և այլ հետաքրքիր կառույցներ։ Պահպանվել են նաև նախաքրիստոնեական հուշարձաններ, այդ թվում հեթանոսական տաճար և ժայռապատկերներ։ Ոչ պակաս գեղեցիկ են ոչ նյութական մշակույթային ժառանգության գլուխգործոցները խաչքարերի արվեստը, հայկական լավաշը, հայկական դուդուկի դյութիչ ձայնը։ Դե ինչ, հայտնի հայկական կոնյակն աշխարհում առանձնահատուկ տեղ է գրավում։ Զարմանալի չէ, որ դա սըր Ուինսթոն Չերչիլի սիրելի ըմպելիքն էր։ Երկրի պատմամշակույթային ժառանգությունը խնամքով պահպանվում և հավաքվում է ամենաարժեքավոր հավաքածուներում։ Մեզ հասած այդ եզակի գտածոները, նկարները, գրքերը, արվեստի ու ճարտարապետության հուշարձանները այժմ հավաքվում են Հայաստանի թանգարաններում և ցուցադրվում մշակույթային ժառանգության բոլոր գիտակներին։ Պետք չէ բաց թողնել անցյալի նրբություններին ու մանրամասներին խորասուզվելու բացառիկ հնարավորությունը, որոնք սիրով հավաքել են հայ պատմաբանները և այլ գիտնականներ, քանի որ թանգարանները միասին հյուսված անցյալ դարաշրջանների արտեֆակտների իրական շտեմարաններն են։ Հայկական հայտնի թանգարանների մեծ մասը գտնվում է Երևանում։ Դրանցից հատկապես կարելի է առանձնացնել Մատենադարանը հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտը։ Թանգարանը պարունակում է ավելի քան 17000 հնագույն ձեռագիր և 100000 հին արխիվային գրառումներ։ Թանգարանի ամեմահին ցուցանմուշը թվագրվում է մ․թ․ա․ 5-րդ դարով և բրածոացված ձեռագիր է, որը պահվել է գետնի տակ մի քանի դար շարունակ։ Թանգարանի հավաքածուներում կան ինչպես հայերեն, այնպես էլ այլ լեզուներով գրքեր ռուսերեն, եբրայերեն, հունարեն, սիրիերեն, արաբերեն և այլն, այդ թվում չօգտագործվողներ, մասնավորապես լատիներեն։ Մայրաքաղաքում է գտնվում նաև Պետական պատմական թանգարանը, որի շրջայցը կբացի այս զարմանահրաշ երկրի բարդ, բայց հետաքրքիր պատմության աշխարհը։ Թանգարանի ցուցադրությունը ներառում է հնագույն տաղավարներ, ձեռագրեր, մետաղադրամներ և հայերի նյութական և հոգևոր մշակույթի ուսումնասիրության համար մեծ նշանակություն ունեցող առարկաներ։ Հավաքված ցուցանմուշների հավաքածուն ընդգրկում է հարյուրավոր և հազարավոր տարիների ժամանակաշրջան միավորելով նեոլիթյան շրջանի, կրակապաշտության, միջնադարի, ֆեոդալական կռիվների, նվաճողական պատերազմների և այլ նշանակալի պատմական իրադարձությունների գտածոներ։ Շրջելով պատմական թանգարանի սրահներով հնարավոր է գնալ հայ ժողովրդի անցած դժվարին ճանապարհով, գնահատել մշակույթի զարգացումը հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը և տոգորված այս փոքրիկ, բայց հպարտ երկրի հանդեպ հարգանքով, որը չնայած ամեն ինչին, կարողացավ պաշտպանել իր անկախությունն ու ինքնուրույնությունը։ Արվեստի գիտակները գեղագիտական մեծ հաճույք կստանան ուսումնասիրելով հայ նկարիչների կտավները Հայաստանի ազգային արվեստի պատկերասրահում, որը երկրի կերպարվեստի գլխավոր թանգարանն է։ Պատկերասրահը բաժանված է եվրոպական, ռուսական և հայկական բաժինների, ինչպես նաև արևելյան արվեստի բաժնի։ Այս սրահներում այցելուն կտեսնի Սարյանի, Այվազովսկու, Դոնատելլոյի, Կանդինսկու և կերպարվեստի աշխարհահռչակ շատ այլ վարպետների գլուխգործոցները։ Այցելելով Երևանի պատմության թանգարան կարելի է իմանալ հետաքրքրիր լեգենդներ հայկական փողոցների, բնակիչների, պատմության մասին։ Ապա անպայման պետք է այցելել Երևանի պատմության թանգարան։ Այնտեղ կարելի է գտնել արտեֆակտներ երևանցիների կյանքից հնագույն պատմությունից մինչև մեր ժամանակները քանդակներ, սպասք, մետաղադրամներ, լուսանկարներ, նամակներ, ինչպես նաև կենցաղային իրեր և տեխնիկա։ Ընդհանուր առմամբ թանգարանն ունի ավելի քան 90 հազար ցուցանմուշների հավաքածու։ Գրքասերներն առանց աշխատանքի չեն մնա․ Երևանում է գտնվում Հայաստանի ազգային գրադարանը, որն ունի ավելի քան 6000 տպագիր հրատարակություն։ Ազգային գրադարանի կարևորագույն արժեքներից են 1666 թվականին հրատարակված և հայերեն առաջին տպագիր Աստվածաշունչը, ինչպես նաև 17-րդ դարի վերջին Հայաստանի առաջին քարտեզը։ Ընտրելով մշակույթային և թանգարանային տուրիզմը Հայաստանում կարելի է ծանոթանալ ժողովրդի հարուստ պատմությանն ու մշակույթին, զգալ հայերի կյանքն ու ապրելակերպը, տեսնել անցյալի մեծ իրադարձությունների եզակի վկայությունները։ Հայաստանը զարմանալի մի երկիր է, որը պատրաստ է առատաձեռնորեն կիսվել իր բացառիկ պատմական և մեծ մշակույթային ժառանգությամբ։ Հայաստանը երկար պատմություն, ինքնատիպ հին ավանդույթներ և հարուստ մշակույթ ունեցող երկիր է։ Երկիր, որը աշխարհին տվել է բազմաթիվ հայտնի արվեստագետներ, կոմպոզիտորներ, գրողներ և արվեստագետներ։ Հայաստանի մայրաքաղաքի թանգարանները զբոսաշրջիկներին հիանալի հնարավորություն են ընձեռում զգալու Հին Հայաստանի յուրահատուկ ոգին, ինչպես նաև սեփական աչքերով տեսնել բազմաթիվ զարմանալի հնագիտական գտածոներ, հետաքրքիր պատմական ցուցանմուշներ և արվեստի եզակի գործեր։
Ցեղասպանության թանգարան
Ցեղասպանության թանգարանը նվիրված է 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության հիշատակին, որը տեղի ունեցավ Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան Թուրքիայում և դարձավ վիթխարի ողբերգություն հայ ժողովրդի համար։ Թանգարանը բաղկացած է մի քանի ցուցասրահներից, որտեղ ներկայացված են պատմական փաստաթղթեր, քարտեզներ և լուսանկարներ, թանգարանում էքսկուրսիաներ են անցկացվում մի քանի օտար լեզուներով։ Թանգարանը մաս է կազմում Եղեռնի զոհերի հիշատակի հուշահամալիրի, որը գտնվում է կանաչապատ բլրի գագաթին Երևանի կենտրոնից ոչ հեռու։
Հայաստանի ազգային պատմության թանգարան
Հայաստանի ազգային պատմության թանգարանը, որը հիմնադրվել է 1921 թվականին, գտնվում է Հանրապետության հրապարակում Երևանի սրտում։ Թանգարանի ցուցադրությունը ներառում է ավելի քան 400000 ցուցանմուշ։ Այստեղ կարելի է տեսնել պատմական փաստաթղթեր, հնագույն կենցաղային իրեր, հագուստ և սպասք, միջնադարյան զենքեր, կառքեր և մետաղադրամների հավաքածու, որոնք օգտագործվել են Հայաստանում տարբեր դարաշրջաններում։
Գործնական աշխատանք
Գործնական աշխատանքի շրջանակներում մեր խումբը այցելել է Ազգային պատկերասրահ: Հայաստանի ազգային պատկերասրահը երկրի խոշորագույն գեղարվեստական թանգարանն է, որի 55 ցուցասրահներում ներկայացված հավաքածուներն ընդհանուր պատկերացում են տալիս ազգային կերպարվեստի և դեկորատիվ-կիրառական արվեստի մասին, ինչպես նաև ներկայացնում են արտասահմանյան երկրների արվեստը հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը: Եվրոպական, ռուսական, հայկական և արևելյան արվեստի սրահներում կարելի է ծանոթանալ Հ. Այվազովսկու, Մ. Սարյանի, Վ. Կանդինսկու, Դոնատելլոյի և նշանավոր այլ արվեստագետների ստեղծագործություններին: Մեր խումբը ուսումնասիրել է Մարտիրոս Սարյանի և Հակոբ Գյուրջյանի ցուցասրահները: Առաջին հարկի ցուցասրահում ցուցասրահում ներկայացված էին նշանավոր ստեղծագործողների աշխատանքները: Հակոբ Գյուրջյանի ցուցասրահում ներկայացված էին մարմարից, կրաքարից, բրոնզից, փայտից, բելգիական գրանիտից կերտված տարբեր ժանրերի շուրջ 50 ստեղծագործություններ՝ դիմաքանդակ, անիմալիստական քանդակ, պատմական, դիցաբանական և այլ երկեր: Հակոբ Գյուրջյանի ցուցասրահում գտնվում էր Հիսուս Քրիստոսի խաչելիության տեսարանով պատկերվախ քանդակ: Այդ աշխատանքը ինքնին համարվում է շատ հայտնի ստեղծագործություն: Հակոբ Գյուրջյանը փորձել է Քրիստոսին պատկերել անապատից իջնելիս՝ իր գլուխը դեպի ներքև և աչքերը փակ: Հակոբ Գյուրջյանի ստեղծագործությունները մյուսներից տարբերվում են նրանով, որ իր քանդակների վրա նա փորձում էր թարթիչներ պատկերել, դա երևում էր անգամ Քրիստոսի քանդակում: Հունական դիցաբանության մեջ կային տարբեր աստվածներ՝ կրակի, հաղթանակի և այլն: Հայտնի էր նաև Հակոբ Գյուրջյանի <<Սալոմե>> աշխատանքը: Սալոմեն եղել է աստվածուհի և ունի իր ուրույն դերը պատմության մեջ: Հակոբ Գյուրջյանը Սալոմեյի կերպարը ստեղծելիս ոգեշնչվել է Կլեոպատրայի կերպարից: Սալոմեյի կերպարը պատրաստված է շատ նրբորեն՝ ընդգծված է յուրաքանչյուր դետալը: Սալոմեյի կողքին քանդակված է Հովհաննես Մկրտչի գլուխը: Սալոմեն Հերոդեսի խորթ դուստրն է համարվում և մի խնջույքի ժամանակ Սալոմեն պետք է հանդես գար պարով: Քանդակում Հովհաննես Մկրտչի գլուխը պատկերված է կիսաքանդ վիճակում, որովհետև նա բոլորին պատմել էր, որ Սալոմեյի մայրը գաղտնի սիրավեպի մեջ է գտնվել իր ամուսնու եղբոր հետ, և քանի որ նրան դուր չի գալիս Հովհաննես Մկրտչի այդ արարքը, պահանջում է, որ իրեն տան Հովհաննես Մկրտչի գլուխը: Հակոբ Գյուրջյանի ցուցասրահում պատկերված էին բազմաթիվ այլ համաշխարհային ստեղխագործություններ՝ պատրաստված զանազան նյութերից:
Եզրակացություն
Թանգարանային տուրիզմը Հայաստանում զարգանալու մեծ հեռանկարներ ունի: Հայաստանում գտնվում են այնպիսի թանգարաններ, որոնք առանձնանում են իրենց ուրույն տեսակով և բազմազանությամբ: Այցելելով թանգարաններ՝ կարելի է խորությամբ ուսումնասիրել հայկական մշակույթր սկսած վաղնջական ժամանակաշրջաններից մինչև մեր օրերը: Զբոսաշրջիկներին առաջնայինը ինչ պետք է ցույց տալ բացի Հայաստանի տեսարժան վայրերից՝ դա թանգարաններն են: Հաշվի առնելով թանգարանների ազդեցությունը զբոսաշրջության ոլորտում՝ պետք է ամեն տարի մշակել նորանոր այնպիսի գործողություններ, որոնք կնպաստեն թանգարանային ոլորտի զարգացմանը Հայաստանում: Պետք է հասարակության ուշադրությունը հրավիրել այն հանգամանքին, որ թանգարանները ոչ միայն կառույցներ են ուղակի այցելության համար, այլ ինքնըստինքյան նաև կրթական կենտրոներ են: Հասարակության կողմից դրանք հաճախ դիտվում են որպես հնությունների կուտակման վայր: Բայց այդ հնությունները հենց այդպես չեն կուտակվում թանգարաններում. դրանք հավաքագրվում են տարբեր ժամանակաշրջաններում մշակույթային զարգացման գործընթացը փուլ առ փուլ ցույց տալու համար: Թանգարանները կրթական, դաստիարակչական, քարոզչական բնույթ են կրում: Խորհրդային տարիներից սկսած՝ մեր երկրում նույնպես նշվում է թանգարանների օրը, բայց ցավոք դա լայնածավալ բնույթ չի կրում: Թանգարանը զբոսաշրջության զարգացման հիմնաքարն է, կարևոր օղակներից մեկը, եթե ոչ հիմնական օղակը: Հանրապետությունում պետք է ստեղծվի թանգարանային այնպիսի համակարգ, որը կհամապատասխանի գործող միջազգային չափորոշիչներին և կլինի հետաքրքիր, և դրանով կզարգանա զբոսաշրջությունը: Զբոսաշրջիկները այցելելով թանգարաններ խոստովանում են, որ մինչ այցելությունը այլ պատկերացումներ ունեին երկրի և մեր մշակույթի մասին: Սա ևս մեկ անգամ փաստում է, որ թանգարանը մեր դեմքն է, կենսագրությունը և գիտամշակույթային կարևոր օջախը: Պետք է խելամիտ քայլեր ձեռնարկել և թանգարանների օգնությամբ զարգացնել զբոսաշրջությունը Հայաստանում: